Health Advertisement

बाबा वर्दगोरिया मेला ब्यवस्थित गर्न सुनवल नगरपालिकाले काम गर्दै

नवलपरासी,१ भदौ
महाभारतकालिन इतिहास बोकेको सुनवल नगरपालिकामा पर्ने बर्दगोरिया मेला ब्यवस्थित गर्न सुनवल नगपालिकाले विभिन्न संघसस्थासँग समन्वय गर्ने कार्य अगाडी सारेको छ । कोभिड १९ को महामारीमा प्रत्येक बर्ष हरितालिका तिजको बेला लाग्ने उतm मेला रोकिएको भए पनि यो बर्ष मेला लाग्ने भएकोले मेला ब्यवस्थापनका लागि अहिले देखी नै नगरपालिकाले पहल थालेको हो ।
वर्दगोरियाको इतिहाससँगै सुनवलको नाम जोडिएको हुदा यो प्राचिन,ऐतिहासिक,पुरातात्विक र धार्मिक महत्व बोकेको बर्दगोरिया स्थानमा स्थानिय समितिले पनि काम गर्दै आएका छ । विगत बर्षमा भारतको उत्तर प्रदेश र विहारबाट पनि हजारौ दर्शनार्थीहरु वर्दगोरियामा आउने र लाख भन्दा बढि आन्तरिक पर्यटक दुई तिन दिनमै आउने भएकोले पनि त्यसको ब्यवस्थापनमा नगरपालिका सहित अन्य सघसस्था लागेको सुनवल नगरपालिकाका उपप्रमुख(उपमेयर) सुर्य दुबेले जानकारी गराए । सुनवल नगरपालिकाको यो प्रमुख सम्पदा मात्र नभएर यो राष्ट्रिय सम्पदा भएको र अझ यस क्षेत्रमा पुरातात्विक उत्खनन र ऐतिहासिक कुरालाई तथ्यगत गरि विश्वसम्पदामा लैजाने स्थान पनि भएको उपमेयर दुबेले भने,यस क्षेत्रको विकासका लागि दिर्घकालिन विकासका लागि नगरपालिकाले योजना बनाउने कार्यमा अगाडी बढेको छ । सांस्कृतिक सम्पदाको रुपमा रहेको बाबा बर्दगोरियाको विस्तृत परियोजना बनाईनु पर्ने पनि आवश्यकता रहेको उनले औल्याए ।
परम्पराको रुपमा हरितालिका तिजमा मेला लाग्ने र शिवजीको पुजापाठ गर्ने प्रचलनमा मात्र सिमित रहेको यो बाबा बर्गगोरियाको प्राचिन इतिहासबारे अझ प्रचार प्रसार गर्नु आवश्यक रहेको उनको भनाई थियो । नगरपालिकाले विगत बर्ष देखी यो क्षेत्रमा बालउद्यान लगायत अन्य पुर्वाधार बनाउने कार्य गर्दै आएको छ । लुम्बिनी प्रदेश सरकारले समेत यसमा लगानी गर्ने गरेको छ । यो बर्ष पनि बाबा बर्दगोरिया क्षेत्रको विकासका लागि १० लाख विनियोजन भएको छ,उनले भने, प्रदेश सरकारको पनि ५० लाख बजेट परेको छ । तर यसको कुन रुपले कसरी काम गर्दा एक अन्तराष्र्टिय स्तरको पर्यटन क्षेत्र विकास गर्न सकिनेबारे अझै काम गर्न आवश्यता छ । यसको लागि प्रचार प्रसारका साथै पुरातात्विक र ऐतिहासिक सान्दर्भ जोडिनु पर्ने आवश्यकता रहेको उनको भनाई थियो ।
अहिले पनि हरितालिकाको दिन लाग्ने मेलामा एक लाख भन्दा बढि दर्शनार्थीको भिड लाग्ने गरेको छ । तर सधैभरी यसक्षेत्रको महत्व र गरिबारे देशी विदेशी पर्यटक आउनका लागि स्थानिय समितिले काम गर्न आवश्यक रहेको छ । लुम्बिनी प्रदेश सरकारले पनि यस्तो महत्वपुर्ण ऐतिहासिक पुरातात्विक स्थलको विकासका लागि बजेट त पठाउने तर प्रचार प्रसारका लागि सरकारी स्तरबाटै स्वामित्व ग्रहण गरेर यो दिन कार्यक्रम गर्नु पर्ने हो । बाबा वर्दगोरियाको सन्दर्भ लुम्बिनी प्रदेश सरकारको राजधानी दाँगको रिहारसँग जोडिन्छ । मामी सावरी आएको कुरा उल्लेख पाईन्छ,उनले भने, तर ति मामी सावरीको इतिहास के हो ? कहाँकी थिईन् भन्ने बारे धेरैलाई जानकारी छैन् । वर्दगोरिया क्षेत्रमा रहेको ऐतिहासिक अमरपोखरीको सम्बन्ध के हो ? त्यसको पनि खोजी नीति हुनु आवश्यक छ । अध्यात्मिक आधार एउटा हो,उनले भने, तर पुरातात्विक र ऐतिहासिकताले पनि पुष्टि गर्नु पर्छ ।
मेलाको ब्यवस्थापकिय पक्षबारे पनि स्थानिय संघसस्थाहरु कृयाशिल हुनु पर्नेमा नगरपालिकाकी प्रमुख बिमला अर्यालले पनि जोड दिएकी हुन् । सरकारी र गैरसरकारी पक्षसंगै पर्यटन उद्योगसँग जोडिएको ब्यवसायिक संस्थाहरुले पनि कृयाशिलता देखाउनु पर्ने हो, उनले भनिन्,पर्यटन क्षेत्रको बिकासले यस क्षेत्रको ब्यवसायिलाई समेत लाभ हुन्छ । आउने दर्शनार्थी पर्यटकको बास स्थान,खानेपानी,सौचालय,सवारीसाधन पार्किगँ अझै पनि चुनौतीपुर्ण छ । यसको उचित ब्यवस्थापन पनि आवश्यक छ । भिडभाड हुने भएको हुदा शान्ति शुरक्षा प्रति पनि उत्तिकै ध्यान पुर्याउनु पर्छ । अनि मात्र बर्षेनी यस क्षेत्रको उचित ब्यवस्थानले प्रभावित हुदै आर्कोमा पर्यटक थपिदै जाने हुन् । यसको महत्व दर्शाउने मेला एउटा अवसर हुन सक्छ,उनले भनिन्, यसका लागि प्रचार प्रसार समाग्रि राख्न सकिए भने मेला बाहेकका दिन पनि यस क्षेत्रमा पर्यटक आउन सक्छन् ।
यसबारे प्रतिकृया दिदै यदुबंशीहरुको इतिहास बोकेको यो बाबा वर्दगोरिया क्षेत्र र अहिलेको लुम्बिनी प्रदेशको राजधानी जोड्ने दाँगको रिहार अन्तरसम्बन्धित भएको हुदा एउटा जात्राको रुपम दिन आवश्यक रहेको जिल्ला समन्वय समिति(जिसस)का प्रमुख भगौती प्रसाद यादवले बताए । यसका लागि अहिले नै नभए पनि अगामी दिनका लागि जिससले प्रदेश सरकार र दाँग जिसससँग पहल गर्ने उनको भनाई थियो ।

के हो त ? बाबा वर्दगोरियाको ऐतिहासिकता ?


महाभारतकालिन इतिहास अनुसार यमुना नदीको किनारबाट भगवान श्रीकृष्ण आफ्ना ग्वालाहरु(यदुबंशी)लाई लिएर चुरे पर्वतको छेउछाउ हुदै गाई बस्तु चराउदै नेपालको काठमाडौ उपत्यकासम्म पुगेका थिए । त्यो क्रममा केही ग्वालाहरु तराईकै विभिन्न सम्मफाटमा गाईबस्तु लिएर बस्दै गएका थिए । किनभने चुरे पर्वतको नजिकमा प्रयाप्त घाँस थियो । गाईगोरुहरुलाई खाने घाँस भेटाउदा जादा केही ग्वालाहरु बाँके जिल्ला,दाँग जिल्लामा बसे र केही यो नवलपरासीको वर्दगोरिया क्षेत्रमा पनि बसेका थिए । जुन एक आपसमा आफन्तहरु पनि थिए । तिनै ग्वालासंगै मामी सावरीको इतिहास जोडिन्छ । मामी सावरीको विवाह पनि एक ग्वालासँग भएको थियो । पछि उनका पति सन्यासी भए,उनी फेरी आर्को विवाह नगरी ब्रम्हचारिणी नै भएर बसिन् । उनी पतिको सन्यास भए पनि आफ्ना भान्जाहरुसँगै दाँगको रिहारमा बस्ने गरेकी थिईन् । भान्जाहरुले उनीलाई मामी मामी भनेर नै संबोधन गर्ने गर्थे । उनी पनि आफ्ना आफ्न्तहरुको घरमा आउने जाने गर्ने गर्थिन् ।
गाईगोरुको ठूलो बथाह हुने गथ्र्यो,तिनै गाई मध्ये एउटा गाईले बाँच्छा ब्यायो र मर्यो । बाँच्छाको स्याहार पनि मामी सावरीले गरिन् । बाँच्छा ठूलो हुदै साढे भयो । भान्जाहरुले मामी मामी भन्दा बाँच्छा पनि उनलाई मामी मामीको स्वर निकाल्थ्यो र उनीसँगै घुम्थ्यो । मायाले मामी सावरी बाँच्छाको घाटीमा सुनको घण्टी बाँधेकी थिईन् । बाँच्छो पछि ठूलो भएर साँढे भयो,गाईको बथानको नेतृत्व पनि गथ्र्यो र मामी सावरीसँगै हिड्ने पनि गथ्र्यो । यहिँ भदौ शुक्ल पक्ष तृतिय तिथीको दिन एक पटक मामी सावरी आफन्त भेट्न दाँगको रिहारबाट यो नवलपरासी क्षेत्रमा हिडेकी थिईन् र संगै साढे पनि हिड्यो । साँढेको घाँटीमा सुनको घण्टी देखेर केही चोरहरुको मन लोभ्यायो ।
चोरहरुले साँढेलाई मारेर ति सुन लिन खोजेका थिए । त्यही बेला अहिले रुपन्देही देवदह नगरपालिकामा पर्ने सिगाँवे गाउ नजिकै घाँस खादै साँढे एक छिन अल्झियो,त्यही मौका छोपेर चोरहरुले साँढेको घाँटी काटेर हत्या गरिदिए । साँढेको टाँउको सिँह् त्यही खसेका कारण त्यो ठाँउको नाम अहिले पनि सिगाँवे रहन गयो । टाउको काटिए पनि साँढे मामी मामी चिच्यायो । टाउको खसे पनि शरिर मात्र लिएर साँढे पुर्व तर्फ दगुर्यो,घाँटीको सुनको घण्टी सुनवलमा खस्यो,जुन अहिलेको सुनवल हो । अझै पुर्व दगुर्दै अमरपोखरी नजिकैसम्म पुग्दा साँढे मरिसक्यो । यदि साँढे अमरपोखरीमा खसेको भए जिवित गराउन सकिन्थ्यो भनेर ब्रम्हचारिणी मामी सावरीले भनेकी थिईन् ।
त्यहीबेला देखी मामी सावरी ब्रम्चारिणी देखीको रुपमा र उनको रक्षार्थ सांढे (वर्द) भोजपुरी भाषामा भनिने भएको हुदा वर्दलाई बाबा बर्दगोरिया भन्ने चलन रहदै आएको छ । त्यही दिन देखी यस क्षेत्रमा साँढे अर्थात बर्दगोरियाको सम्मानमा त्यसको पुजापाठ गर्ने अध्यात्मिक लाभ हुने भनेर चलन मामी सावरीले चलाईन् । त्यो निरन्तरता अहिले पनि नेपालको तराई र भारतको उत्तर प्रदेश र विहारका आम मानिसमा रहेको छ । त्यो विश्वासले बर्षेनी तिजको दिन आएर सो स्थानमा वर्दगोरिया बाबाको पुजापाठ गर्ने गर्छन् ।

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *