नवलपरासी,२२ साउन
जिल्लाको रामग्राम नगरपालिकाले किशोरकिशोरी मैत्री सेवा प्रवाह गर्नका लागि नगरक्षेत्र भित्रका दुई स्वास्थ्य चौकीलाई जिम्मेवारी तोकेको छ । किशोरकिशोरी मैत्री सेवाका लागि आवश्यक पुर्वाँधार तयार गरि सेवा प्रवाह गर्नका लागि नगरपालिकाको वार्ड नं.१५ सुक्रौली स्वास्थ्य चौकी र वार्ड नं.१४ को अमरौट स्वास्थ्य चौकीलाई जिम्मेवारी तोकेको हो ।
संघिय सरकारले नै किशोरकिशोरी मैत्री स्वास्थ्य सेवा सञ्चालन निर्देशिका २०७९ जारी गर्दै सो सेवा प्रवाह गर्नका लागि तिन तहकै सरकारलाई निर्देशन गरेको थियो । सो निर्देशिका अनुसार काम गर्न रामग्राम नगरपालिकाले तत्काल दुई वटा स्वास्थ्य चौकीका स्वास्थ्यकर्मी तथा ब्यवस्थापन समितिलाई अभिमुखीकरण गरिएको नगरपालिका स्वास्थ्य शाखाका स्वास्थ्य निरिक्षक सुरज गौतमले जानकारी गराए । निर्देशिका अनुसारको स्वास्थ्य संस्थामा पुर्वाधार तयार गर्नका लागि अभिमुखीकरण भई रहेको छ,उनले भने,आवश्यक पुर्वाधार तयार गरे पछि तत्काल ति दुई स्वास्थ्य चौकीमा किशोरकिशोरी मैत्री स्वास्थ्य सेवा प्रवाह गरिने छ ।
स्वास्थ्य सस्थाहरुबाट प्रवाह हुने स्वास्थ्य सेवालाई किशोरकिशोरी मैत्री बनाउन जनस्वास्थ्य सेवा ऐन २०७५ को दफा ६४ ले दिइएको अधिकार प्रयोग गरी स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले सो निर्देशिका बनाएर जारी गरेको थियो । निर्देशिका सरकारले पठाए पछि नगरक्षेत्र भित्र पुरै नभए पनि तत्कालै केही संस्थाहरुबाट सेवा शुरु गर्न निर्णय भए अनुसार तत्काललाई दुई वटा स्वास्थ्य सस्थाबाट सेवा प्रवाह गर्ने जानकारी नगरप्रमुख धनपत यादवले समेत बताएका थिए ।
जारी निर्देशिका अनुसार किशोरकिशोरी मैत्री सेवा सञ्चालन पुर्व विभिन्न मापदण्ड पुरा भएको भनि नगरपालिकाले प्रमाणित गर्नु पर्छ । जुन मापदण्ड अनुसार किशोरकिशोरीहरुको स्वास्थ्य सम्बन्धि जानकारी,समुदायको सहयोगबारे जानकारी हुनु पर्छ । त्यसैगरि सेवा प्रवाहको उपयुतm प्याकेज,स्वास्थ्यकर्मीको दक्षता,उपयुतm स्वास्थ्य सस्थाको विशेषता,भेदभाव रहित समतामुलक सेवा,तथ्याँक र गुणस्तर सेवा,किशोर किशोरीको सहभागिताको आधारमा विभिन्न मापदण्ड भए पछि स्वास्थ्य शाखाले प्रमाणिकरण गर्नेछ । किशोरकिशोरी मैत्री सेवा अन्तरगत यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य सेवा,परामर्श र प्रेषण सेवा,परिवार योजना वा नियोजन सेवा,परामर्श र प्रेषण सेवा (कम्तीमा कण्डम,पिल्स,तीन महिने सुई,आकस्मिक गर्भ निरोधक साधन) को सेवा,पोषण सम्बन्धि जानकारी वार परामर्श सेवा,यौनजन्य संक्रमण तथा एचआईभि नियन्त्रण,रोकथाम बारेमा जानकारी वा परामर्श र प्रेषण सेवा दिइनु पर्छ ।
त्यसैगरि हिँसाबाट बच्ने उपायबारे जानकारी वा परामर्श र प्रेषण सेवा,लागु पदार्थ दुब्र्यसनबाट बच्ने उपायको बारे जानकारी वा परामर्श र प्रेषण सेवा र मानसिक समस्या सम्बन्धि जानकारी वा परामर्श र प्रेषण सेवाहरु दिइएको हुनु पर्छ । यि सबै सेवाहरु भएको र आवश्यक पुर्वाधार र गोपनियताको हिसाबले पनि गोप्य र सुरक्षित स्थान हुनु पर्छ । यि सबै मापदण्ड र सेवा भए पछि सस्था प्रमाणिकरण हुन्छ । सस्थाहरु प्रत्येक तिन बर्षमा पुनः प्रमाणित गराउनु पर्ने हुन्छ । सेवा प्रवाह गर्ने स्वास्थ्य संस्थाहरुले प्रत्येक ६ महिनामा सस्थाको स्वःमुल्याँकन गरी प्रमाणिकरण गर्ने निकायलाई जानकारी गराउनु पर्छ । सरकारी स्वास्थ्य संस्था मात्रै नभई निजी स्वास्थ्य सस्थाहरुलाई पनि सो मापदण्ड अनुसारको सेवा प्रवाह गराउन समेत लगाउनु पर्ने निदेशिकामा उल्लेख गरिएको छ ।
त्यसै गरि प्रत्येक ६ महिनामा सेवा प्रवाह गर्ने स्वास्थ्य सस्थाले स्वःमुल्याँकनका लागि अनुसुचि ३ बमोजिम भौतिक पुर्वाधार र संरचनामा किशोरकिशोरीलाई सेवा प्रदान गर्दा अरुले देख्ने सुन्न नसक्ने गरी गोपनियताको कायम राख्ने ब्यवस्था,स्वच्छ वातावरण र विद्युत आपुर्ति रहेको,सस्थामा नियमित विद्युत आपुर्ति रहेको र सेवाग्राहीले पालो पर्खदा बस्नको लागि उपयुतm ब्यवस्था भएको हुनु पर्ने उल्लेख छ । औजार उपकरण र समाग्रिमा तौल तथा उचाई मापन गर्ने उपकरण उपलब्ध भएको,कण्डम राख्ने बाकस सबैको पहुँच हुने गरि राखिएको,स्तेथोस्कोप तथा बीपिीसेट भएको,स्वास्थ्य सेवा प्रदान गर्न आवश्यक नेपाल सरकारले तोके बमोजिम औषधीको उपलब्धता भएको र सेवा प्रदायक स्वास्थ्यकर्मीहरुको नियमित उपस्थिती रहेको अवस्था अनुसार अंकभार तोकिएको छ ।
यसैगरि ब्यवस्थापन तर्फ उपलब्ध स्वास्थ्य सेवा निःशुल्क वा सहुलियत दरमा किशोरकिशोरीलाई प्रदान गर्ने गरेको,किशोरकिशोरीहरुले छिटो छरितो रुपमा सेवा पाउने ब्यवस्था भएको,नागरिक बडापत्रमा किशोरकिशोरी मैत्री सेवा र सेवा प्रप्त गर्ने लाग्ने समय र शुल्कबारे स्पष्ट उल्लेख भएको,किशोरकिशोरीलाई चाहिएको सेवा स्वास्थ्य सस्थामा उपलब्ध नभएमा प्रेषण गरिने स्वास्थ्य संस्थाको विवरण उपलब्ध भएको,सस्थामा गुनासो पेटिका रहेको,प्राप्त गुनासाहरुलाई नियमित रुपमा सम्बोधन गर्ने गरेको,स्वास्थ्य सस्थामा हुने बैठकहरुमा किशोरकिशोरीहरुको सहभागिता कम्तीमा ५० प्रतिसत बैठकमा हुने गरेको र माईन्युट गरेको,किशोरकिशोरीमैत्री स्वास्थ्य सेवाका लागि स्थानीय तह वा स्वास्थ्य संस्थाले बजेट बिनियोजन गेको किशोर किशोरी मैत्र सेवा अगिकत लोगो देखिने गरि राखिएको आधारमा पनि अंकभार तोकि स्वःमुल्याँकन गर्नु पर्छ ।
स्वास्थ्य शिक्षा,सूचना तथा सञ्चार समाग्रि र प्रोटोकलहरुको उपलब्धता अन्तरगत किशोरकिशोरी स्वास्थ्य अधिकार सम्बन्धि ८ वटा पुस्तिकाहरु सेट किशोरकिशोरीको पहुँचमा भएको र किशोरकिशोरीले सहज तरिकाले पढन वा लैजान पाउने किशोरकिशोरी र यौनिकता,यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य सम्बन्धि शिक्षा समाग्रिहरुको उपलब्धता भएको समेत उल्लेख गरिएको छ । सेवा उपलब्धता,स्वास्थ्यकर्मीहरुको क्षमता र दक्षता,समुदायको सहयोग,तथ्याँक एवंगुयास्तर सुधार अंक समेत तोकिएर स्वःमुल्याँकन भर्नु पर्ने उल्लेख गरिएको छ । तत्पश्चात किशोरकिशोरीसँगको अन्तरवाता,ब्यवस्थापन समितिसँगको अन्तरवार्ता समेत लिइनु पर्ने रहेको छ ।
