नवलपरासी,८ जेठ
जिल्लामा खोलाजन्य समाग्रिको आपुर्ति अभाव हुन नदिन डिभिजन बन कार्यालयले बैकल्पिक ब्यवस्था मिलाएको छ । खोलानालाबाट खोलाजन्य निकासी रोकिदा विकास निर्माणका लागि आवश्यक निर्माण समाग्रि अभाव देखिएको निर्माण ब्यवसायीले गुनासो गरे पछि डिभिजन बन कार्यालयले बैकल्पिक ब्यवस्था गरेको हो ।
डिभिजन बन कार्यालयले जिल्लाका ५ वटा सामुदायिक बन क्षेत्र भित्रका खोला ब्यवस्थापन सहितको निकासी ब्यवस्था मिलाइएको डिभिजनल बन अधिकृत जिवन पंगेनीले बताए । उनका अनुसार वर्दघाट नपा वार्ड नं.१० सिथत सँसार कोट सामुदायिक बन,दाउन्नेदेवी सामुदायिक बन,पारिजात सामुदायिक बन,चिसापानी सामुदायिक बन र सुनवल नपा ११ स्थित कोटहीदेवी सामुदायिक बनका निकासीका लागि स्वीकृति प्रदान गरिएको छ । ति सामुदायिक बनबाट दैनिक ५० घन मिटर अनलोड थप गरि निकासीको ब्यवस्था मिलाईएको डिभिजन बन अधिकृत पंगेनीले जनाए ।
दैनिक ५ सय घन मिटर निर्माण समाग्रि झिक्न सकिन्छ, उनले भने,यसले निर्माण समाग्रिको अभाव हुन दिदैन्,तर अनियन्त्रित दोहनलाई पक्कै रोक्ने छ । त्यो भएर पनि निर्माण समाग्रि पाइएन भन्ने गुनासो र आरोप लगाउने तर निकासी गर्न नजाने अवस्था देखिएको छ । ठेक्का मार्फत खोलाजन्य समाग्रिको निकासी प्रत्यक्ष निकासी भन्दा महगोँ भए पनि ठेकेदार त्यसमा आकर्षित हुने तर रोयाल्टी र आवश्यक खर्च मात्र तिरेर किन लैजान नहुने डिभिजन बन अधिकृत पँगेनीले प्रश्न गरेका थिए । यसका लागि स्थानिय तहले किन सहजीकरण गर्दैन् ? किन आफैले निकासी गर्न पाउनु पर्छ ? भनि रटान गर्ने गरेका छन् ? यो कुरा बुझ्न आवश्यक रहेको उनले औल्याएका थिए ।
तर अहिलेसम्म निर्माण समाग्रि आवश्यक पर्ने निर्माण फर्म,ठेकेदार,आयोजनाहरु समाग्रि निकासीका लागि सम्पर्क नगरेको बताएका थिए । विगत बर्षमा पुर्व पश्चिम महेन्द्र राजमार्गको आयोजना कार्यालयहरुले सुनवल नगरपालिकाबाट सम्झौता गरि अनियन्त्रित निकासी गरेर विक्रि समेत गरेको आरोप लाग्दै आएको थियो । स्थानिय तहसँग निकासी ठेक्का गर्दा अनियन्त्रित रुपमा निकासी गर्न पाउने तर बनले निकासी खोल्दा स्थानिय सामुदायिक बनहरुले बन विनास,तथा खोलानाला ब्यवस्थित गर्ने कार्य प्राथमिकता दिइएका कारण पनि विकल्प हुदा पनि निर्माण समाग्रि नलिईने र आरोप लगाउने प्रवृति अयोजना र ठेकेदारमा देखिएको सामुदायिक बनहरुले जनाएका छन् ।
बन क्षेत्र भित्र रहेका खोलाहरुका खोलाजन्य समाग्रिको निकासी गर्ने अधिकार स्थानिय सरकारलाई नभएको भन्दै सुनवल नगरपालिका स्थित खोला निकासी गर्नमा डिभिजन बन अधिकृत पंगेनीले अडान लिदा सुनवलका खोला ठेक्का लाग्न पाएको छैन् । त्यसलाई नै आधार बनाई अहिले खोलाजन्य निकासी रोकिदा विकास निर्माणका लागि आवश्यक निर्माण समाग्रिको आपुर्तिमा समस्या देखिएको हल्ला फिजाईदै छ ।
कतिपय अवस्थामा अबैध भण्डारण गरिएका समाग्रि केही निर्माण ब्यवसायीले प्रयोग गरि सडक बनाई दिए पनि बिल भुतmानी माग गर्नका लागि भ्याट बिल पाउन गाह्रो भएको निर्माण ब्यवसायिले बताउने गरेका छन् । भ्याट बिल दिनका लागि निर्माण समाग्रि आपुर्तिकर्तासँग खरिद गरेको वा प्राप्तीको स्रोत उल्लेख गरि स्टक मेन्टेन हुनु पर्छ । खरिदै नभई विक्रि बिल बिजक कसरी जारी हुने समस्या देखिएको छ । यसका लागि पनि खोलाबाट निकासी खुलाउन दवाव सृजना गरिदै छ । सुनवल नगरपालिका भित्रका करोडौको खोलाजन्य निकासी खोलाउन नगरपालिकाले पहल गर्दा नगरपालिकालाई बनक्षेत्र बाहिरका खोलाजन्य समाग्रिको निकासी गर्न पाउने भए पनि बनक्षेत्र भित्रको अधिकार स्थानिय सरकारलाई नदिइएको डिभिजन बन अधिकृत पंगेनीले जानकारी गराएका थिए ।
स्थानिय सरकारको रुपमा रहेका गाउपालिका र नगरपालिकाले खोलाजन्य समाग्रि निकासीका लागि वातावरण प्रभाव मुल्याँकन गराउने र सोही अनुसार जिल्ला समन्वय समितिबाट अनुगमन गराई निकासी गर्ने कार्य विगतमा गर्दै आएको भए पनि अब देखी ति कार्य गर्न नहुने उनको भनाई थियो । संविधानको धारा ५७ को उपधारा २,धारा १६२ को उपधारा ४,धारा १९७ को उपधारा ३, र धारा२३२ को उपधारा ७ धारा २७४ को उपधारा ४ र धारा २९६ को उपधारा ४ सँग सम्बन्धि प्रदेशको अधिकार सुचीको विषयमा बुदा नं.५ र बुदा नं.१९ अनुसार संवैधानिक अधिकार रहेको देखाएका थिए ।
बुदा १९ मा प्रदेश भित्रका राष्ट्रि बन,जल उपयोग तथा वातावरण ब्यवस्था उल्लेख भएका छन् । त्यसै गरि बन ऐन को परिच्छेद १७ को विविध अन्तरगत दफा ८८ को उपदफामा बन क्षेत्र भित्रको खोला खोल्सी ब्यवस्थापनको ब्यवस्था अनुसार राष्ट्रिय बन क्षेत्रबाट नदीजन्य पदार्थले बन क्षेत्र,वातावरण,बस्ती,खेतीपातीमा नकारात्मक प्रभाव पार्ने अवस्था पहिचान भई बन क्षेत्र भित्र रहेका खोला खोल्सी खहरेको ब्यवस्थापन गर्नुपर्ने भएमा यस खालको ब्यवस्थापनबाट उत्पादन हुने नदीजन्य पदार्थको संकलन ब्यवस्थापन र विक्रि वितरण डिभिजन बन कार्यालयबाट गरिने छ, भनि उल्लेख गरिएको छ ।
सुनवल नगरपालिका भित्रका तुरिया खोलाको खण्ड १,खण्ड २ चुरे भित्र पर्छ । खण्ड ३ र खण्ड ४ मात्रै चुरे बाहिर छ । बिसासय खोला ७ वटै खण्ड चुरे भित्र पर्छ । विसासय कै खण्ड २ क पनि चुरे क्षेत्रमा छ । उतm खोलाको खण्ड ख २ को ख मात्रै चुरे बाहिर छ । भुमही खोलाको दुई वटा खण्ड चुरे बाहिर रहेको छ । यि खोलाबाट सुनवल नगरपालिकाले झण्डै ६० हजार घनमिटर खोलाजन्य समाग्रिको निकासी गर्न सहमति जुटाउन खोजेको छ । त्यसमा डिभिजन बन अधिकृतले निकासी गर्ने क्षेत्रको जिपिएस कोड हेर्दा बनक्षेत्र पर्ने भएकोले हस्ताक्षर गर्न नमानेका कारण खोला निकासी रोकिएको छ ।
