नवलपरासी, २ साउन
प्राचिन काल देखी नै ओझेलमा परेको पाल्हीनन्दन ४ लोहरौली स्थित शिवपार्वती सिद्धधामलाई ब्यवस्थित धार्मिक पर्यटकिय स्थल बनाउनमा निजी क्षेत्रको योगदानबारे उद्योग बाणिज्य संघका अध्यक्ष सहितको टोलीले स्थानियसँग छलफल गरेका छन् । शिवपार्वती सिद्धधाम पौराणिक काल देखीकै तिर्थ स्थल भए पनि सरोकारवालाहरुले ध्यान नदिदा ओझेलमा पर्दै गएको महशुस गरि संघका अध्यक्ष ओम प्रकाश अग्रहरी तथा लेखा समितिका संयोजक अर्जुन बहादुर क्षेत्री सहितको टोलीले स्थानियसँग सो क्षेत्रको विकासका लागि छलफल गरेका हुन् ।
नेपाली काँग्रेसका कार्यवाहक सभापति विक्रम यादव तथा परासी प्रेस क्लबका अध्यक्ष मोहन पौडेल सहित पुगेको उतm टोलीले यस क्षेत्रको प्रवद्र्धनका लागि साउन भरि कम्तीमा प्रत्येक सोमवार धार्मिक कार्यक्रम,जलअर्पण,साझमा आरती लगायतका कार्यक्रम गर्नु पर्ने,सबैलाई सहभागि हुन औपचारिक आमन्त्रण गुर्न पर्ने सुझाव दिइएका थिए । धाम ब्यवस्थान समितिलाई आउदो सोमवार देखी नै कार्यक्रम सुझाव दिइएको संघका अध्यक्ष अग्रहरीले बताए । यो स्थानमा ब्यवस्थित गरि साउन मास मेला सञ्चालन गर्न बताएका थिए । साउन महिना भरिको कार्ययोजना बनाई प्रेस मिट गरि सार्वजनिक गर्न सुझाव दिइएका छौ, उनले भने, यसमा धाम समिति र स्थानिय सकारात्मक छन् । उनका अनुसार छ्ट्टिै कार्यक्रम बनाउने समेत उनिहरुले प्रतिवद्धता जनाएका थिए ।
शिवपुराणका आधारमा शिवका पत्नि सतिले अग्नि दाह गरे पश्चात विरतm भएका शिवले सतीका शव लिई ब्रम्हाण्डमा विचरण गरि रहेको अवस्थामा सतिको केही अंगभाग पाल्हीमा खसेको थियो । सतिको अंगभाग खसेको स्थान अहिलेको पाल्ही कोटकी मन्दिर शतिmपिठको रुपमा अवस्थित छ । पछि सतिको आर्को जन्म पार्वतीको रुपमा भएको थियो । उनका छोराहरु भगवान शिवसँग सति माताको पुर्व कथा सुनाउने र अँगभाग खसेको स्थानको पहिचान गराउनका लागि पृथ्वीमा आएर देखाउने आग्रह गरेका थिए । तत्पश्चात शिव भगवान आफ्ना छोराहरु कार्तिके र गणेशलाई लिईएर शतिmपिठको पहिचान गराउन पृथ्वीमा प्रकट भए र यहिँ सिद्धधाम स्थलमा प्रकट भएर पाल्ही भगवाती शतिmपिठ दृष्यावलोकन गराएका थिए । पौराणिक मान्तयता अनुसार नै परापुर्वकाल देखी लोहरौली स्थित शिवालय रहेको मान्यता छ । यसको कथाबाचन सहितको तिर्थस्थल बनाएर दर्शानार्थीहरुलाई धार्मिक,अध्यात्मिक अभ्यास गराई श्रद्धा,दान पुण्य आर्जन गर्न सक्ने स्थानको रुपमा विकास गर्नमा सबै सरोकारवालाले चाँसो लिईनु पर्ने संघको टोलीले सुझाव पेश गरेको थियो ।
गत बर्ष अन्तराष्र्टि«य पहिचान दिलाउने गरि काम अगाडी बढाईने तत्कालिन गाउपालिकाका प्रमुख प्रशासकिय अधिकृत बुद्ध प्रकाश पौडेलले योजना अगाडी सारेका थिए । तर उनको सरुवा पश्चात योजना जहाँको त्यही रहेको छ, एक स्थानियले भने, पाल्हीभगवतीसँग नै नाम जोडिएको पाल्हीनन्दन गाउपालिका हो,पाल्ही भगवतीसँग नै जोडिएको यो सिद्धधाम लोहरौली पनि हो,तर गाउपालिकाबाट पनि विकासका लागि खासै चाँसो देखाएको पाईदैन् । उनका अनुसार यो प्राचिनकालिन शिवशतिm केन्द्र रहेको पुरातात्विक आधार र थुप्रै प्रमाण देखिएको हुदा यसलाई अन्तराष्र्टि«य पहिचान दिलाउनका लागि काम सकेको छैन् ।
प्रमुख प्रशासकिय अधिकृत पौडेलले यो सिद्धधामलाई एउटा ट्रष्टको रुपमा स्थापित गर्दै भगवान शिवसँग सम्बन्धित तिर्थ स्थल बनाउनकै लागि अन्तराष्र्टि«य महर्षि पाउण्ेसनसँग समन्वय गर्ने कार्य गरिने आश्वास्त पार्दै यसका लागि स्थानियले पनि एक जुट भई तत्परता देखाउन आवश्यक रहेको बताएका थिए । उनले सुस्ता गाउपालिका स्थित अन्तराष्र्टि«य महर्षि फाउण्डेसनसँग सम्बन्धित स्थानमा समेत पुगेका थिए । तर त्यसको निरन्तता हुन सकेन् । उत्साही भएका स्थानियमा अधिकृत पौडेलको सरुवा पश्चात नैराश्यतामा प्रकट भएको छ । जुन नैराश्यता हटाई काम गर्न अहिले संघले पुनःस्थानियमा उत्साह भर्ने काम गरेको स्थानियले बताए ।
यो सिद्धधामलाई सँसार भरि फैलिएको शिव ज्योतिलिगँ र शिवधामसँग समन्वय गरि काम गर्न अध्यक्ष अग्रहरीले बताए । नेपाल सरकारको पुरातत्व विभागले समेत यस स्थानमा यो पुरातात्विक स्थल भनेर सुचना बोर्ड राखेको छ । यसको संरक्षण र प्रवद्र्धन कार्यका लागि स्थानिय तह र स्थानिय प्रशासनको पनि उत्तिकै भुमिका हुन पर्छ । समान्य ब्यवस्थापन समिति गठन गरि विभिन्न निकायबाट चन्दा,योजनाहरु माग गर्दै धेरै जसो पुर्वाधार थपिएका छन्, । तर यिनै संरचनाको उचित ब्यवस्थापन तथा प्रचार प्रसार गर्नु पर्ने आवश्यकता देखिएको छ ।
यस सिद्धधाम क्षेत्रमा अध्यात्मिक गतिविधिहरु समेत गरिनु पर्ने देखिएको उनको भनाई थियो । यसरबारे जानकार ऋषिहरु पनि विगत बर्ष देखी नै अभाव भएको हुदा अन्तराष्र्टि«य महर्षि फाउण्डेसनलाई यसबारे जानकारी गराई त्यसको पनि ब्यवस्थापन आवश्यक देखिएको छ । यस क्षेत्रमा अध्यात्मिक अभ्यास मात्रै नभई संस्कृति तथा धार्मिक शिक्षाको पठन पाठन पनि आवश्यक देखिएको छ । यसले गर्दा यो शतिm केन्द्रमा अध्यात्मिक शतिm केन्द्रित गर्न सकिन्छ । बालबालिकालाई रमाउने गरि पोखरीमा ढुगाँ,सानो स्टिमर सञ्चालन गर्ने अवस्था देखिएकोले तत्कालै गाउपालिकाले त्यसको ब्यवस्थापन गर्ने लक्ष्य पनि उनले सुनाएका थिए ।
पुर्विय दर्शनमा आधारित संस्कृति शिक्षाको पठनपाठन पनि आवश्यक छ । परापुर्व काल देखी नै यस क्षेत्रमा शिवरात्रीको मेला लाग्ने र साउन मासमा नियमित जलअर्पण कार्य हुदै आएको छ । बेला बेला रुद्री महायज्ञको समेत आयोजना हुने गरेको स्थानिय रामनरेश दास पटनवारले बताए । विगत बर्षमा यहाँ थुप्रै ऋषिहरु बस्दै आएको स्थान हो । अहिले ब्यवस्थापन हुन नसक्दा ति ऋषिहरुको समाधि स्थल पनि अलपत्र अवस्थामा छ । पुर्वाधारको रुपमा मन्दिर,धर्मशाला,प्रार्थना स्थल,यज्ञशाला,स्थान स्थल र झण्डै चार विघा क्षेत्रफलमा फैलिएको प्राचिन पोखरी पनि रहेको छ ।
पोखरी वरिपरि मनोरम दृष्य रहेको छ । विभिन्न चराचुरुगँीहरु ति पोखरी तथा उद्धानमा रामाउने गर्दा प्राकृतिक रुपमा पनि सो क्षेत्र रमणिय रहेको हुदा यो सिद्धधाम गाउपालिका मात्रै नभई जिल्लाकै एक धार्मिक पर्यटन क्षेत्र रहेको देखिदा यसका ब्यवस्थापनमा सबैले सहयोग गरि यसलाई राष्ट्रिय अन्तराष्र्टि«य पहिचान बनाउनु पर्ने आवश्यकता छ । यसका लागि पनि यस क्षेत्रलाई पुरातात्विक अनुसंधान गरि राष्ट्रिय अन्तराष्र्टि«य सम्पदाको रुपमा सुचिकृत गराई विकास र संरक्षण गर्नु पर्छ । त्यसै गरि यस क्षेत्रको धार्मिक तथा अध्यात्मिक अभ्यासका कार्यहरुलाई पनि निरन्तरता दिइनु पर्छ ।
शिवरात्रीको मात्रै पुजापाठ गरेर पुग्दैन । जानकार तथा सिद्ध योगि तथा ऋषिको उपस्थितीमा शिव भगवानसँग श्रद्धा र आस्था राख्ने गरेको भतmजनका लागि स्रोह सोमवार ब्रतकथा,नियमित जाप साधान,साउने मेला लगायतका अन्य शिव पुराण तथा कथामा आधारित धार्मिक तथा सांस्कृतिक गतिविधिले यहाँ धार्मिक पर्यटकलाई आकर्षित गर्न सकिन्छ । यसले धार्मिक पर्यटनसँग जोडेर विकास गर्नु पर्छ । सदरमुकाम परासी देखी चार किलोमिटर दक्षिणमा रहेको छ । सो स्थानमा सार्वजनिक यातायातहरु समेत चल्ने हुदा तिर्थालुहरुलाई सहज ढंगले पुग्न सक्ने अवस्था रहेको छ ।
