नवलपरासी,१४ भदौ
जिल्लाको पर्यटकिय क्षेत्रलाई आर्थिक क्षेत्रमा रुपान्तरण कसरी गर्ने बारे अध्ययन गर्ने उदेश्यले भारतको पर्यटकिय स्थलको भ्रमण उद्योग बाणिज्य संघको टोलीले गरेको छ । संघका अध्यक्ष ओम प्रकाश अग्रहरीको नेतृत्वमा शुक्रवार भारतका केही पर्यटकिय स्थलको अध्ययन र अवलोकन गरेको हो ।
संघका अध्यक्ष अग्रहरी सहित बाणिज्य उपाध्यक्ष राजेश कुमार गुप्त र लेखा समिति संयोजक अर्जुन बहादुर क्षेत्री परासी प्रेस क्बलका अध्यक्ष मोहन पौडेल,क्लबकै पर्यटन तथा आथिक उपसमितिका संयोजक बेचु गौड,नेपाल रेडक्रस सोसाईटी नवलपरासीका सभापति राजेन्द्र अग्रहरी सहितको टोलीले भारतको कुशिनगर जिल्ला र गोरखपुर जिल्लाको भ्रमण गरेका थिए । अध्यक्ष अग्रहरीका अनुसार जस्मा भगवान बुद्धले महापरिनिर्वाण लिइएको परिनिर्वाण स्थल र अन्त्येष्टि गरिएको रामभार स्तुप स्थलको अध्ययन र अवलोकन गर्नुका साथै त्यहाँका पुरातत्व कार्यालयसँग पनि छलफल गरेको थियो । बुद्धकालिन मल्लहरुको गणराज्य कुशिनारामा भगवान बुद्धले महापरिनिर्वाण लिएका थिए । महापरिनिर्वाण पश्चात उनको अत्येष्टि पनि त्यही गरिएको थियो । अत्येष्टि पश्चात उनका अस्थिहरु वितरण भएका थिए । तिनै अस्ति मध्ये महापरिनिर्वाण स्थलमा एउटा र अत्येष्टि गरिएको स्थल हिरण्यवती नदी किनारमा अवस्थित छ ।
कुशिनगरबाट प्राप्त गरिएको बौद्धकालिन प्राचीन कोलिय गणराज्यका कोलियहरु (जुन भगवान बुद्धका मावली परिवार थिए) ले आफ्ना भागमा पाएका अस्थि ल्याएर नवलपरासीको रामग्राम ७ देउरवा झरही किनारमा स्तुपको स्थापना गरेका थिए । यस्ले गर्दा कुशिनगरसँग नवलपरासीको प्राचिन सम्बन्ध मात्रै होईन,अवस्था हेर्दा पनि सोही बेलाको रामभार स्तुप हिरण्यवती नदि किनारमा हुदा भारत सरकारले जसरी सो नदीको ब्यवस्थापन गरि पर्यटकिय पुर्वाधार निर्माण गरेको छ । त्यो अवस्था रामग्राममा पनि उस्तै छ,उनले भने, तर कुशिनगर जस्तो ब्यवस्थापन रामग्राममा हुन सकेको छैन् । रामग्राम स्तुपको झरही नदिलाई पनि कुशिनगरको हिरण्यवती नदि जस्तै बनाउने आधार प्रष्ट देखियो ।
महापरिनिर्वाण लिएको स्थल भन्दा उनको मावली स्थल कोलिय गणराज्यको राजधानी रामग्राम १८ पण्डितपुरको विशाल दरबार छ,तर खेतीपाती हुने अवस्थामा छ । कुशिनगरमा भारतको पुरात्व कार्यालय नै खोलेर कुशिनगरमा पुरातत्वको संरक्षण,प्रवद्र्धन,नियमन गर्ने कार्यमा जुटेको छ । तर रामग्राममा नेपालको पुरातत्व कार्यालय बर्षेनी काठमाडौंबाट आउने उत्खनन गर्ने, पछि उत्खनन स्थल पुर्ने र भेटिएका समाग्रि लिएर फर्कने कार्य मात्र गरेको छ । कुशिनगरमा पर्यटकलाई सघाउन पर्यटन प्रहरी परिचालन छन्, रामग्राममा नेपाल प्रहरी तस्कर खोज्दै हिड्ने गरेका छन् । दुबै स्थान सम्बन्धित छन् र एउटैं महत्वका छन्, उनले दुःख ब्यतm गर्दै भने, कुशिनगरको विकास र ब्यवस्थापन हेर्दा हाम्रो नवलपरासीमा कहिले यस्तो होला ? भनेर सोच्दै छौ । यसका लागि यहाँका स्थानिय सरकार,प्रदेश सरकार र पुरातत्व कार्यालयले निजी क्षेत्रले गर्ने भुमिका भनेमा संघ त्यो कार्य गर्न तयार रहेको आश्वस्त पारेका थिए ।
कुशिनगर मात्रै नभई अध्ययन अवलोकन गरिएको गोरखपुर जिल्लाकै शतिmपिठको रुपमा पुजापाठ गरिदै आएको तर्कुलहा माई मन्दिरमा दिनकै करोडको कारोबार हुने देखियो । जुन अँग्रेज कालमा त्यहाँका बन्धु सिँहलाई अग्रेज सरकारले फाँसी दिदा तर्कुलहवा माई स्थानको तर्कुलको रुख भाचिएको थियो । तरकुलहा माईका भतm रहेका शहिद बन्धु सिँहको हत्या गर्ने अँग्रेजको सो कुकृत्यले अग्रेजको पतन भएको मान्यता अहिलेसम्म रहेको छ । दैनिक हजारौ भतmजनको भिड लग्ने गरेको अध्यक्ष अग्रहरीले सुनाए । तर सोही समकक्षी शतिmपिठ सेनकालिन पाल्ही भगवती मन्दिर हाम्रै नवलपरासीमा प्रख्यात छ,तर उचित ब्यवस्थान नहुदा आउने भतmजन पर्यटक एक छिनकै बसाईमा फर्कन बाध्य छन् । यो क्षेत्रलाई पनि भतिm र करोबारसँग जोडेर विकास गर्नु पर्ने अवस्था अध्ययनले देखाएको उनले भने,यसबारे पनि निजी क्षेत्रको छलफलको विषय बनाईने छ ।
उता गोरखपुरको रामगढ ताल पहिला गोरखपुर बजारको अब्यवस्थित ढल बगाउने स्थलको रुपमा थियो । तर अहिले उतm ताललाई ब्यवस्थित गर्दै नौका विहारको रुपमा परिणत गरिएको छ । दैनिक हजौरौ पर्यटकको भिडभाड देखिएको छ । सिमसारको वास्तविक स्वरुप उतm रामखढ ताल पर्यटनको आधार बनेको छ । जुन नवलपरासीको १ सय ८२ विघामा फैलिएको नन्दन ताललाई ब्यवस्थापन गर्नु पर्ने कुराको झल्भल्ति सम्झाएको उनले आफ्ना अनुभव सुनाएका थिए । नन्दन ताललाई तालको स्वरुप प्रदान गरि द्धापरकाल र बुद्धकालनसँग सम्बन्धित इतिहाससँग जोडिएको ताल हो,ब्यवस्थापन मात्रै गर्न सके रामगढको ताल जस्तै स्वरुप प्रदान गर्ने अवस्था यहिँ जिल्लामा देखिन्छ ।
उनले गोरखपुरको गोरखनाथ मन्दिरलाई पनि जिल्लाकै गोबरकोटवा मन्दिरसँग जोडेर पनि आफु सोचेको कुरा सुनाए । गोरखपुर मन्दिरको प्रतिकको रुपमा गोबरकोटवा हाम्रै नवलपरासीमा अवस्थित छ,जुन दुबै मन्दिरको अन्तरसम्बन्ध पनि छ,तर गोखरपुर मन्दिरमा लगानी गरेर दैनिक हजारौ धार्मिक पर्यटक भित्रयाउने स्थलको रुपमा छ,तर गोबरकोटवा एक दिन माँघे संक्रान्तिको बेला लाग्ने मेलामा सिमिति गरिएको छ । यसलाई पनि उचित लागनी र उचित ब्यवस्थापन गर्न सके पर्यटक तान्ने स्थलको रुपमा विकास सम्भव रहेको उनको भनाई थियो । सानो एक दिनको अध्ययन भ्रमण भए पनि धेरै कुराको सिकाई भएको उनले बताएका ।
पहिला पनि भ्रमण धेरै पटक गरियो,उनले भने,तर यस पटकको अध्ययन अवलोकन भ्रमणले फरक अनुभुति गराएको छ । यसलाई निजी क्षेत्रको पर्यटन उद्योग तथा पर्यटन ब्यवसायसँग जोडेर संघको बैठकमा छलफल गराउने र विकासका एजेण्डा बनाउने आफ्नो लक्ष्य रहेको उनले सुनाएका थिए । सो एजेण्डाबारे यहाँका सरकार,राजनीतिक दल,समाजिक अगुवा र प्रेस सँग समक्ष पनि प्रस्तुत गर्ने दाबी उनको रहेको थियो । इतिहास,स्थान र अवसर भ्रमण गरिएको भारतका दुई जिल्लाका पर्यटकिय स्थल भन्दा नवलपरासीका हाम्रा पर्यटकिय स्थलको महत्व कम छैन,उनले थपे,तर सबैमा सकारात्मक सोच,चिन्तनको विकास गराउन सके त्यहाँ जस्तै वा त्यहाँ भन्दा उत्कृष्ट स्थानको रुपमा स्थापित गर्ने अवसर हाम्रै जिल्लामा रहेको छ । यसका लागि सबैले अ आफ्नो स्थानबाट पहल र प्रयास गर्नु पर्ने आवश्यकता उनले औंल्याएका थिए ।
